. Kaygusuz Abdal – Hayatı ve Eserleri

Yaşamıyla ilgili çeşitli görüşler ileri sürülen ozanlardan biri de Kaygusuz Abdal’dır. Doğum tarihi de ölüm tarihi de, öldüğü yer de, bugün bile, tartışmalı görülüyor. Kaygusuz Abdal’ın doğum yılı ile yaşadığı dönem üzerinde dört ayrı görüş ileri sürülmektedir. Son yapılan araştırmalardan çıkarılan, ama kesin  olmayan sonuçlara göre, Kaygusuz Abdal’ın yaşamını şöylece özetleyebiliriz: Kaygusuz Abdal’ın doğum yılı 1341-42 yılından daha geriye götürülemez. Asıl adı Alayı Gaybi (Alaeddin Gaybi)dir. Babası Alaiye Beyi Hüsarneddin Mahmud, dedesi Alaeddin bin Yusuf’tur. Bundan, Kaygusuz Abdal’ın bir “bey ailesi”nden geldiği, iyi bir öğrenim gördüğü, ayrıca avcılık, okçuluk gibi becerileri elde ettiği, sarayda yetiştiği anlaşılmaktadır.

Genç yaşında, Elmalı’daki Abdal Musa’nın buyruğuna girmiş, şeyhi kendisine “Kaygusuz” adını vermiştir. Bundan sonra da, bütün yaşamı boyunca  şeyhinin yürüttüğü Bektaşilik tarikatının yayılmasında çalışmıştır. 1397-98 yıllarında Mısır’a gittiği, orada bir tekke açtığı anlaşılıyor. Daha sonra Hacca gitmiş, Suriye’yi, Irak’ı dolaşmış, Anadolu’ya dönmüş, güney ve batı Anadolu’da bir süre dolaşmış, 1424-1430 yıllarında Rumeli’ye geçmiş, Edirne, Yanbolu, Filibe, Manastır’da  bulunmuştur. Kaygusuz Abdal, bir görüşe göre Mısır’da ölmüş, Mukattam Dağı’nda bir mağaraya gömülmüştür. Bir başka görüş, Kaygusuz Abdal’ın mezarının Elmalı’nın Tekke Köyü’ndeki Abdal Musa Türbesinde olduğudur. Bu türbede, şeyhi, şeyhinin annesi, kızkardeşi ve üç dervişle birlikte yatmaktadır. Kaygusuz Abdal’ın da eğitim, öğrenim görmüş öteki tekke ozanları gibi aruzla yazılmış şiirleri vardır. Ama bunlar hece ölçüsü ile yazdıkları  gibi başarılı değildir.

Kaygusuz Abdal’ın şiirlerinde beliren en büyük özellik, kaba sofuluğu, insanların  eksiklerini, kusurlarını, genel yaşamdaki terslikleri, bozuklukları  gizli ya da açık ama alaycı bir dille eleştirmesidir. Yergi, taşlama gücü yüksek bir ozandır Kaygusuz Abdal.  Kendisinin de bağlandığı Bektaşilik inancasına, katı kurallara bağlı bir öğretici kimliğiyle değil, gülümseten bir biçimde, daha eğlendirici  iğneleyici, eleştirici bir anlatımı yeğleyerek yayma çabasında görülüyor. Kaygusuz Abdal’ı, özellikle yergi taşlama, gülmece türünün çok başarılı  örneklerini veren, yazdıklarıyla bugün de yaşarlılığını yitirmemiş, ilgi çekici, etkin  bir ozan olarak saymamız, yanlış bir yargı olmasa gerektir.

ESERLERİ:
Kaygusuz’un eserleri manzum, mensur ve manzummensur karışımı olarak üç grubta toplanıyor. Manzum mensur karışık eseri “Saray nâme” ve “Dilküşa” adlarını taşır. Mensur eserleri “Budalanâme”, “Kitabı Miglate” ve “Vücudname”dir. Manzum eserleri ise şunlardır: Divan, Gülistan, Mesnevi, Baba Kaygusuz, Gevhernâme, Minbernâme. Kaygusuz’un ‘sürrealist’ denilebilecek şiirleri de vardır. Bazı çok ciddî konuları şaka ve alay perdesi altında (sathiye) anlatır. Hem manzum, hem mensur yazılarında sade, duru, güzel bir Türkçe kullanır. Yaşadığı devirden zamanımıza kadar beş asır geçtiği halde onun Türkçe’sinin bugün herkes kolayca anlar.