. Abdülbaki Gölpınarlı – Hayatı ve Eserleri
Abdülbaki Gölpınarlı (1900 – 1982) yazar, tasavvuf, tarikatlar, divan edebiyatı ve İran edebiyatı araştırmacısıdır. Asıl adı Mustafa İzzet Baki’dir. 12 Ocak 1900 tarihinde İstanbul’da doğdu. Mevlevi tarikatı üyelerinden gazeteci Ahmed Agâh Efendi’nin oğludur. Babasının ölümü üzerine Gelenbevi İdadisi’nin son sınıfından ayrılmak zorunda kaldı. Bir süre kitapçılık ve ilkokul öğretmenliği yaptı. 1927’de Erkek Muallim Mektebi’ni, 1930’da İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi. Konya, Kayseri, Balıkesir ve Kastamonu liseleri ile İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde metinler şerhi okuttu. Ankara’da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde İslam-Türk tasavvuf tarihi ve edebiyatı okuturken (1945) Türk Ceza Kanunu’nun 141. maddesine aykırı davrandığı gerekçesiyle tutuklandı. 10 ay hapis yattıktan sonra aklandı. 1949’da kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Türkiyat Mecmuası, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası ve Şarkiyat Mecmuası gibi yayın organlarında edebiyat tarihi ve fütüvvetle ilgili çok sayıda makale yayınladı. Türk Ansiklopedisi ile İslam Ansiklopedisi’ne çeşitli maddeler yazdı. 25 Ağustos 1982 tarihinde İstanbul’da öldü.
ESERLERİ:
– Melâmilik ve Melâmiler (1931)
– Kaygusuz-Vizeli Alâeddin’den (1933) sonra, 1936’da doktora tezi olarak hazırladığı
– Yunus Emre, Hayatı, Sanatı, Şiirleri’ni (6. bas. 1986) yayımladı.
– Yunus Emre ile Âşık Paşa ve Yunus’un Batıniliği (1941)
– Pir Sultan Abdal (1943; P. N. Boratav ile birlikte) izledi.
Gölpınarlı, Celaleddin Rumi’nin (Mevlânâ) Mesnevi’sini (1941-46, 6 cilt) Türkçeye çevirdi. Yunus Emre Divanı’nı (1943, 2 cilt) yayıma hazırladı. Gölpınarlı’nun 1945’te yayımladığı Divan Edebiyatı Beyanındadır’da yer alan edebiyat eleştirisi tartışmalara yol açtı. Kitabın savına göre divan edebiyatı İran edebiyatının kötü bir taklidiydi; toplum sorunlarıyla ilgilenmiyor, insanları uyuşukluk ve tembelliğe iterek hayalcilik ve kadere boyun eğmeye özendiriyordu. Sonraları divan şiirine daha yumuşak bir tutumla yaklaşan Gölpınarlı Fuzuli Divanı (1948), Nedim Divanı (1951) gibi yapıtları yayıma hazırladı.
– Mevlânâ Celaleddin (1951)
– Mevlânâ’dan sonra Mevlevilik (1953)
– Mevlevi Âdap ve Erkânı (1963)
– Mesnevi Şerhi’nde (1973, 6 cilt) Mevleviliğin dünya görüşünü işleyerek yorumladı.
Tasavvuf, tasavvuf edebiyatı, mezhepler ve tarikatlar konusunda da
– Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (1958)
– Alevî, Bektaşî Nefesleri (1963)
– 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar (1969)
– 100 Soruda Tasavvuf (1969)
– Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi (1972)
– Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1977) gibi geniş kapsamlı çalışmalar yayımladı.
Öbür yapıtları arasında
– Şeyh Galip, Hayatı, Sanatı, Şiirleri (1953),
– Nailî-i Kadim, Hayatı, Sanatı, Şiirleri (1953)
– Kaygusuz Abdal-Hayatı-Kul Himmet (1953),
– Nesimî-Usulî-Ruhî (1953), Divan Şiiri (1954-55, 4 kitap),
– Oniki İmam (1958), Nasreddin Hoca (1961),
– Yunus Emre ve Tasavvuf (1961),
– Yunus Emre, Risâlat al-Nushiyye ve Divan (1965),
– Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin (1966),
– Hz. Muhammed ve İslam (1969),
– Şeyh Galip, Seçmeler (1971),
– Hurufilik Metinleri Katalogu (1973),
– Hayyam ve Rubaileri (1973),
– Müminlerin Emiri Hz. Ali (1978),
– Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979) sayılabilir.
Gölpınarlı’nın ayrıca bir Kuran çevirisi (Kuran-ı Kerim ve Meali, 1955) vardır.
ARAŞTIRMALARI
– Yunus Emre Divanı (1943-1948)
– Fuzuli Divanı (1950)
– Nedim Divanı (1951)
– Mevlâna Celaleddin (1951)
– Mevlânadan Sonra Mevlevilik (1953)
– Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (1963)
– Alevi Bektaşi Nefesleri (1963)
– 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar (1969)
– 100 Soruda Tasavvuf (1969)
– Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin (1966)
– Hurufilik Metinleri Kataloğu (1973)
– Hayyam ve Rubaileri (1973)
– Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979)
– Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1978)
– Kur’an-ı Kerîm ve Meali (1955)