. Rıfat Ilgaz – Hayatı ve Eserleri

1911’de Kastamonu Cide’de doğdu. Nüfus kaydı 24 Nisan 1911. Kendisi Şubat 1910’da doğduğunu anlatır. 7 Temmuz 1993’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. İlkokula Cide’de başladı, Terme’de bitirdi. Orta öğrenimine Kastamonu’da başladı. Liseden ayrılıp yatılı olan Muallim Mektebi’ne girdi. 1930’da mezun oldu. Bolu Gerede, Akçakoca, Gümüşova’da ilkokul öğretmenliği yaptı. 1938’de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi. 1939’da Adapazarı ve İstanbul’daki orta okullarda Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. 1940’ta Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girdi.

1943’te ilk kitabı “Yarenlik” yayınlandı. Şiirleri olağanüstü ilgi gördü. Ocak 1944’te yayınlanan “Sınıf” adlı şiir kitabı toplatıldı, bir süre cezaevinde kaldı. Serbest bırakıldıktan sonra bir yıl öğretmenlik yaptı. 1950’li yıllarda gazeteciliğe başladı. 1940 kuşağı yazarların eserlerine yer veren “Yürüyüş” dergisinin sorumlu yönetmenliğini üstlendi. Aziz Nesin’le “Markopaşa” dergisinin çıkarılmasına katıldı, yazıişleri müdürlüğünü yaptı. 1952’de “Adembaba” isimli mizah dergisini çıkardı. Dolmuş, Taş, Karikatür, Şaka gibi dönemin ünlü mizah dergileriyle, Yeni Gazete’de yazılar yazdı. Ocak 1953’te “Devam” adlı şiir kitabı yayınlandı ve bu kitap da toplatıldı, kendisi tekrar cezaevine kondu. Aynı yıllarda çeşitli senatoryumlarda verem tedavisi gördü.

Yazı ve şiirlerinden ötürü yaklaşık 5 buçuk yıl hapis yattı. 1952-1960 arasında Tan gazetesinde düzeltmen, dizgici ve röportaj yazarı olarak çalıştı. Asıl ününü 1959’da Türkiye’deki eğitim sistemini eleştirmek amacıyla yazdığı “Hababam Sınıfı” adlı kitapla kazandı. Çok tutulan ve tekrar tekrar basımı yapılan bu öyküler dizisi, tiyatro ve birçok kez sinemaya da uyarlandı. 1952-1960 arasında siyasi baskılar nedeniyle gerçek ismiyle yazamadı. 1961 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra kendi adıyla yazı ve şiir yayınlama özgürlüğüne kavuştu. Vatan, Demokrat İzmir, Yeni Gün, Yeni Ulus gazeteleri ile Akbaba dergisinde yazdı. 1970’te Basın Şeref Kartı aldı. 1974’te emekli oldu. Cide’ye yerleşti. 12 Eylül 1980 döneminde tekrar gözaltına alındı. 70 yaşında olmasına rağmen gözleri bağlanarak gerekçesiz sorguya çekildi ve bir aydan fazla gözaltında tutuldu. Tutukluluğu sona erince ölümüne kadar İstanbul’da yaşadı.

İlk şiirleri ile yazıları, Kastamonu’da yayınlanan “Nazikter” ve “Açıksöz” dergileri ile “Güzel İnebolu”, “Güzel Tosya”, “Samsun” gazetelerinde çıktı. Kişisel duygularını yansıttığı ölçülü uyaklı bu dönem şiirlerini sonraki kitaplarına almadı. 1940’lardaki toplumsal gerçekçi şairler kuşağının en önemli temsilcisi. Siyasal ve ideolojik sorunları yalın bir dille ortaya koydu, insanların yaşantılarını, öykünmesiz ve gösterişsiz bir dille yansıttı.

ESERLERİ / ŞİİRLERİ
– Yarenlik (1943)
– Sınıf (1944)
– Yaşadıkça (1948)
– Devam (1953)
– Üsküdar?da Sabah Oldu (1954)
– Soluk Soluğa (1962)
– Karakılçık (1969)
– Uzak Değil (1971)
– Güvercinim Uyur mu (1974)
– Kulağımız Kirişte (1983)
– Ocak Katırı Alagöz (1987)
– Bütün Şiirleri (1983)

ROMANLARI
– Karadeniz?in Kıyıcığında (1969)
– Karartma Geceleri (1974)
– Sarı Yazma (1976)
– Yıldız Karayel (1982)

ANI
– Yokuş Yukarı (1982)
– Biz de Yaşadık (1984)
– Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986)

MİZAH ÖYKÜ VE ROMANLARI
– Radarın Anahtarı (1957)
– Don Kişot İstanbul’da (1957)
– Bizim Koğuş (1959)
– Hababam Sınıfı (1959)
– Kesmeli Bunları (1962)
– Nerde O Eski Usturalar (1962)
– Saksağanın Kuyruğu (1962)
– Şevket Ustanın Kedisi (1965)
– Geçmişe Mazi (1965)
– Altın Eskicisi (1972)
– Palavra (1972)
– Tuh Sana (1972)
– Çatal Matal Kaç Çatal (1972)
– Bunadı Bu Adam (1972)
– Keş (1972)
– Al Atını (1972)
– Hababam Sınıfı Uyanıyor (1972)
– Sosyal Kadınlar Partisi (1984)
– Apartman Çocukları (1984)
– Çalış Osman Çiftlik Senin (1984)

ÇOCUK KİTAPLARI
– Öksüz Civciv (1979)
– Bacaksız Kamyon Sürücüsü (1980)
– Bacaksız Sigara Çocukları (1980)
– Bacaksız Paralı Atlet (1981)

ÖDÜLLERİ
* 1982 Orhan Kemal Roman Armağanı ve Madaralı Roman Ödülü Yıldız Karayel romanıyla
* 1987 Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü Ocak Katırı Alagöz’le
* 1993’te TÜYAP Onur Yazarı ödülü