. Hayali – Hayatı ve Eserleri
( ? – 1556) Onaltıncı yüzyılın kudretli şairlerinden biri olan Hayâlî’nin doğum yılı bilinmiyor. 1556 da Edme’de bir sancak beyi olarak öldü. Asıl adi Mahmud’dur. Hayalî, Selânik yakınındaki Vardar Yenice’sinde doğmuştur.
Şiir sanatına çocuk yaşta başlamış, bir süre derbeder gençlik hayatı yaşamış, sonra, Haydarî şeyhi Baba Ali Mest’in müridi olmuştur. Şeyhi ile birlikte İstanbul’a gelen Hayalî, Sadrazam İbrahim Makbul (Maktul) Paşa tarafından himaye gördü ve daha sonra Kanunî’nin iltifatlarına nail oldu. Saraya girip çıkan ve büyük devlet adamlarıyla tanışan Hayalî, Kanunî’nin Bağ-dad seferine de katıldı. Burada büyük şair Fuzulî ile tanışıp sohbet etmiş, onun tesirinde kalmış ve ona nazireler de söylemiştir.
Padişahın ve diğer devlet büyüklerinin iltifatlarına, ihsanlarına garkolan Hayalî, büyüK servete de kavuşmuştur. Ama rindane bir hayat yaşayan şair bütün servetini cömertçe dağıtmıştır. Bağdad seferinden sonra Hayâlî’nin en güçlü koruyucuları olan Sadrazam Makbul İbrahim Paşa ile İskender Çelebi’nin idam edilmeleri ve padişahın kendisine artık ilgi göstermemesi, onun talihini tersine çevirdi. Zaten, başta Taşlıcalı Yahya Bey olmak üzere, zamanın diğer ünlü şairleri onu çekemiyor, bazı iftiralarla gözden düşürmeye çalışıyorlardı. Hayalî, rakiplerinin kıskançlığını, onu niçin taşladıklarını biliyor, ağırbaşlılığını bozmuyordu.
Ama şöyle bir cevap yazmaktan da kendini alamadı:
Cefâ taşın ne gam atsa, Hayalî, sana alçaklar,
Belagat meyvesini hasıl eden nakl-i hünersin sen!
Divân edebiyatının üstün şairlerinden olan Hayalî, Sayın Ahmed Kabaklı’nın deyişiyle “Bâkî’de gelişecek İstanbul şivesini hazırlayanlardan biri olmuştur”. Gür ve güzel söyleyişi, lirizmi ve pervasız edası ile Hayalî’yi tezkireciler övgü dolu sözlerle tanıtmış, ona Hafız-ı Rum (Anadolu’nun Hafızı), Sultanü’ş Şuara, Rum ili Şairlerinin Serdarı… demişlerdir.
ESERLERİ
Hayalî’nin şiirleri ölümünden sonra derlenen, kasideler ve gazellerden oluşan bir divandan ibarettir. Burada 20’si Kanunî adına olmak üzere 27 kaside, 668 gazel, 5 tahmis, murabba, muhammesler vardır.